Azbest zaliczany jest do dziesięciu najgroźniejszych zanieczyszczeń na Ziemi. Gdy człowiek oddycha powietrzem zanieczyszczonym jego włóknami, docierają one do płuc, skąd już nie da się ich usunąć. Ich szkodliwe działanie może się ujawnić nawet po wielu latach.
Nazwa azbest dotyczy ogółu minerałów krzemianowych mających postać włókien. Mają dużą wytrzymałość na rozciąganie, są elastyczne i odporne na działanie czynników chemicznych i fizycznych. W przyrodzie występuje około 150 minerałów w postaci włóknistej, które podczas przetwarzania mogą się rozdzielać na sprężyste włókna, czyli fibryle.
Podczas eksploatacji, produkcji wyrobów azbestowych, a także w czasie instalowania ich w miejscu przeznaczenia - azbest szkodzi zawsze wtedy, gdy pojedyncze włókna azbestu zostają uwalniane do atmosfery. Niestety, zalecane usuwanie wyrobów azbestowych także jest szkodliwe. Podczas zdejmowania płyt eternitu z dachu czy usuwania starej azbestowej obudowy ogniochronnej unosi się bowiem pył, którego wdychanie jest bardzo szkodliwe. Dlatego usuwaniem azbestu powinny się zająć wyspecjalizowane firmy, a składowanie zużytych materiałów azbestowych możliwe jest tylko na specjalnie do tego przeznaczonych składowiskach odpadów.
Włókna azbestu mogą przedostawać się do powietrza w następstwie:
• korozji płyt azbestowo-cementowych,
• uszkodzeń mechanicznych związanych z rozbiórką obiektów i demontażem materiałów zawierających azbest (łamanie, rozbijanie, kruszenie). Oprócz pokryć dachowych mogą to być izolacje, ścianki ogniotrwałe oraz części instalacji elektrycznych i ciepłowniczych.
Szkodliwość włókien azbestowych zależy od ich średnicy i długości. Większe włókna nie są tak szkodliwe, gdyż w większości zatrzymują się w górnych drogach oddechowych, skąd są usuwane przez rzęski. Włókna bardzo drobne usuwane są przez system odpornościowy. Najbardziej niebezpieczne są włókna długie (>5 μm), ale cienkie (do 0,01 μm). Przenikają one do płuc i wbijają się w nie i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują następujące schorzenia:
• pylicę azbestową,
• raka płuc, raka oskrzeli,
• międzybłoniaka opłucnej albo otrzewnej.
Produkcja wyrobów azbestowych została zakazana w Polsce w 1998 roku. W krajach UE zakaz wydobycia azbestu oraz produkcji i przetwarzania wyrobów azbestowych wprowadziła Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 27 marca 2003 roku, natomiast całkowity zakaz stosowania azbestu w UE wprowadzono 1 stycznia 2005 roku.